Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига киритилган ўзгартиришлар муносабати билан суд амалиётида вужудга келаётган масалалар ҳамда қонун нормаларини бир хилда ва тўғри қўлланилишини таъминлаш мақсадида, «Судлар тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг
17-моддасига асосланиб Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми қарор қилади:
1. Судларнинг эътибори Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг (бундан буён матнда МЖтК деб юритилади) маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни кўришни тартибга солувчи нормаларига қатъий риоя этиш зарурлигига қаратилсин.
Шуни назарда тутиш лозимки, МЖтК 245-моддасининг иккинчи ва
учинчи қисмларига асосан, жиноят ишлари бўйича судларга қуйидаги ишлар ҳам тааллуқли:
5. Қонунга мувофиқ маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги иш ушбу ҳуқуқбузарлик содир этилган жойда кўриб чиқилади. Шуни назарда тутиш лозимки, МЖтК 304-моддасининг иккинчи қисмида кўрсатилган маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишлар транспорт воситалари рўйхатга олинган жойда, МЖтК
187-моддасида назарда тутилган маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишлар эса, шундай ҳуқуқбузарликлар содир этилган жойда ёки ҳуқуқбузарнинг истиқомат жойида кўриб чиқилади.
8. Суд маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишни кўриб чиқишда маъмурий жавобгарликка тортилаётган шахснинг МЖтК 294-моддасида назарда тутилган ҳуқуқларини таъминлаш чораларини кўриши шарт. Жумладан, маъмурий жавобгарликка тортилаётган шахс қуйидаги ҳуқуқларга эга:
9. Тушунтирилсинки, қонунга кўра (МЖтК 13-моддаси) маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этилган пайтда ўн олти ёшга тўлган шахслар маъмурий жавобгарликка тортиладилар.
111. Судлар томонидан МЖтКнинг 411-моддаси ва
183-моддасида назарда тутилган маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни кўришда, қуйидаги ҳолатларга эътиборларини қаратишлари лозим.
Шахснинг ҳаракатларини МЖтКнинг 411-моддаси (шаҳвоний шилқимлик) ёки 183-моддасида (майда безорилик) назарда тутилган ҳақоратомуз шилқимлик белгиси билан квалификация қилишда шахснинг ушбу ҳаракатни содир қилишдан кўзлаган мақсадини аниқлаш лозим.
14. Судларга тушунтирилсинки, МЖтК 17-1-моддасига асосан махсус автоматлаштирилган фото ва видео қайд этиш техника воситалари орқали қайд этилган йўл ҳаракати қоидаларини бузганлик учун транспорт воситаси эгаси (мулкдори), башарти у юридик шахсга тегишли бўлса — ушбу транспорт воситасини фойдаланишига масъул шахс маъмурий жавобгарликка тортилиши лозим.
15. Иш бўйича МЖтК 271-моддасида назарда тутилган ҳолатлар аниқланган тақдирда, суд маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисида иш юритишни тугатиш тўғрисида қарор чиқариши лозим.
Бунда шуни назарда тутиш лозимки, МЖтК 271-моддасининг 11-бандига асосан ҳуқуқбузарликни биринчи марта содир этган тадбиркорлик субъектининг мансабдор шахслари ёки ходимлари ёхуд тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланувчи фуқаролар ҳуқуқбузарлик аниқланган пайтдан эътиборан ўттиз кунлик муддатда йўл қўйилган ҳуқуқбузарлик оқибатларини ихтиёрий равишда бартараф этган ёки етказилган моддий зарар ўрнини қоплаган ҳолларда, иш юритиш тугатилиши лозим, фуқаролар ҳаёти ва (ёки) соғлиғига зарар етказилган ҳоллар бундан мустасно.
16. Судларга тушунтирилсинки, ҳуқуқбузарлик кам аҳамиятлилиги сабабли шахснинг маъмурий жавобгарликдан озод қилиниши (МЖтК 21-моддаси) маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисида иш юритишни истисно этувчи ҳолат ҳисобланмайди. Суд бундай қарорга фақат иш мазмунан кўриб чиқилгандан ва шахс ҳуқуқбузарликни содир этишда айбдор деб топилгандан сўнг келиши мумкин.
МЖтКда кам аҳамиятли ҳуқуқбузарлик тушунчаси очиб берилмаганлиги туфайли, содир этилган ҳуқуқбузарликни бундай деб топиш масаласи суд томонидан ишнинг муайян ҳолатлари, ҳуқуқбузарликнинг хусусияти, шу жумладан,
МЖтК билан қўриқланадиган ижтимоий муносабатлар жиддий тарзда бузилган-бузилмаганлигидан, айбдорнинг шахси, ҳуқуқбузарлик оқибатида етказилган моддий ёки қопланган маънавий зарар миқдоридан келиб чиққан ҳолда ҳал этилиши лозим;
Айрим маъмурий ҳуқуқбузарликларнинг объектив томонини ташкил этувчи ҳаракатлар МЖтК билан қўриқланадиган жамоат муносабатларини жиддий бузишини инобатга олиб, бундай ҳуқуқбузарликлар ҳеч бир ҳолда ҳам кам аҳамиятли деб топилиши мумкин эмас. Бундай ҳуқуқбузарликларга, жумладан, МЖтК 54-моддаси
иккинчи қисми,
99,
131-моддалари, 135-моддаси
иккинчи ва
учинчи қисмлари,
136-моддасида назарда тутилган ҳуқуқбузарликлар киради;
18. МЖтК 36-моддасига асосан маъмурий жазо ҳуқуқбузарлик содир этилган кундан, давом этаётган ҳуқуқбузарликлар учун эса, у аниқланган кундан бошлаб бир йилдан кечиктирилмасдан қўлланилиши мумкин. Жиноят иши қўзғатиш рад этилган ёки жиноят иши тугатилган бўлиб, аммо ҳуқуқбузарнинг ҳаракатларида маъмурий ҳуқуқбузарлик аломатлари мавжуд бўлса, ҳуқуқбузарлик содир этилган ёки аниқланганидан бир йил ўтмаган ҳолда маъмурий жазо чораси жиноят иши қўзғатишни рад этиш ёки жиноят ишини тугатиш тўғрисидаги қарор қабул қилинган кундан эътиборан бир ойдан кечиктирмасдан қўлланилиши мумкин.
МЖтК 36-моддасининг учинчи қисмига мувофиқ мазкур муддатлар ашёларни божхонага доир қонун ҳужжатлари асосида мусодара қилиш ҳолларига нисбатан татбиқ этилмайди.
19. Шуни назарда тутиш лозимки, суд МЖтК 31-моддасида назарда тутилмаган ҳолатларни ҳам енгиллаштирувчи ҳолатлар деб топишга ҳақли.
МЖтК 32-моддасида назарда тутилган маъмурий жавобгарликни оғирлаштирувчи ҳолатларнинг рўйхати қатъий белгиланган бўлса-да, бироқ суд маъмурий ҳуқуқбузарликнинг хусусиятига қараб мазкур ҳолатлардан ҳар қайсисини, қарорда буни асослантирган ҳолда, оғирлаштирувчи ҳолат деб топмаслиги мумкин.
қонун санкцияда назарда тутилганидан енгилроқ маъмурий жазо чораси қўлланилганда қарорнинг хулоса қисмида фақат МЖтК 33-моддасини қўллаган ҳолда тайинланган жазо тури ва миқдори кўрсатилиши лозим бўлиб, енгилроқ жазо тайинланиши сабаблари (масалан, маъмурий жавобгарликни енгиллаштирувчи, шунингдек, ҳуқуқбузарнинг оғир моддий аҳволдалигидан далолат берувчи ҳолатлар) қарорнинг баён қисмида кўрсатилади;
МЖтК 33-моддасини қўллашда, суд қонун санкциясида назарда тутилган қўшимча жазони қўлламасликка ҳақли бўлиб, бу қарорининг баён қисмида асослантирилиши лозим.
23. МЖтК 24-моддасига мувофиқ ашёларни ҳақини тўлаш шарти билан олиб қўйиш, мусодара қилиш ва махсус ҳуқуқдан (транспорт воситасини бошқариш ҳуқуқидан) маҳрум этиш ҳам асосий, ҳам қўшимча маъмурий жазо тариқасида қўлланилиши мумкин.
МЖтК 29-моддасининг иккинчи қисмига асосан маъмурий қамоққа олиш чораси ҳомиладор аёлларга, уч ёшгача боласи бўлган аёлларга, ўн тўрт ёшгача бўлган боласини якка ўзи тарбиялаётган шахсларга, ўн саккиз ёшга тўлмаган шахсларга, шунингдек биринчи ва иккинчи гуруҳ ногиронларига нисбатан қўлланилиши мумкин эмас.
Бунда, МЖтК 291-моддасининг учинчи қисмига асосан Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан маъмурий тартибда чиқариб юбориш Ўзбекистон Республикаси фуқаросига алимент тўлаш бўйича мажбуриятларга эга бўлган чет эл фуқароларига ва фуқаролиги бўлмаган шахсларга нисбатан қўлланилмайди
27. Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги иш бўйича чиқарилган қарор МЖтК 309-моддасида белгиланган талабларга жавоб бериши ва ишни кўриб чиқиш якунланганидан сўнг зудлик билан эълон қилиниши лозим.
29. Судларнинг эътибори шунга қаратилсинки, МЖтК 313-моддасига мувофиқ маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этилишига олиб келган сабаб ва шарт-шароитлар аниқланганда суд уларни бартараф қилиш юзасидан ҳуқуқбузарнинг ўқув, иш ёки яшаш жойига тақдимнома киритиши лозим.