Tizimning ushbu imkoniyatidan foydalanish uchun Siz avtorizatsiya qilinishingiz kerak!
Ro‘yxatdan o‘tishni xohlaysizmi? Yoki tizimga o‘z loginingiz bilan kirasizmi?

Avtorizatsiya qilish Ro‘yxatdan o‘tish

Hujjat kuchini yo‘qotgan 19.05.2018
 LexUZ sharhi
2. Davlat organlari deganda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003-yil 9-dekabrdagi PF-3358-sonli Farmoni bilan tasdiqlangan Respublika davlat boshqaruvi organlari ro‘yxatida ko‘rsatilgan vazirliklar, davlat qo‘mitalari, agentliklar, qo‘mitalar, markazlar, inspeksiyalar va ularning hududiy organlari, “Mahalliy davlat hokimiyati to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 22-moddasining birinchi qismiga muvofiq mahalliy ijroiya hokimiyati organlari (viloyat, tuman va shahar hokimliklari) va huquqiy oqibat keltirib chiqaruvchi hujjatlar qabul qilish vakolatiga ega bo‘lgan boshqa organlar tushuniladi.
Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari deganda “Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 8-moddasining birinchi qismiga muvofiq shaharchalar, qishloqlar va ovullar, shuningdek shaharlardagi, shaharchalardagi, qishloqlardagi hamda ovullardagi mahallalar fuqarolar yig‘inlari tushuniladi.
Boshqa organlarning hujjatlarini (butunlay yoki qisman) haqiqiy emas deb topish, ular mansabdor shaxslarining harakatlarini (harakatsizligini) qonunga xilof deb topish to‘g‘risidagi arizalarni qabul qilish XPK 117-moddasi birinchi qismining 1-bandiga asosan rad etiladi, agar ariza ish yuritishga qabul qilingan bo‘lsa, ish yuritish XPK 86-moddasining 1-bandiga asosan tugatiladi, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlarining hujjatlarini (butunlay yoki qisman) haqiqiy emas deb topish, ular mansabdor shaxslarining harakatlarini (harakatsizligini) qonunga xilof deb topish to‘g‘risidagi arizalar bundan mustasno.
4. Har qanday manfaatdor shaxs O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 44-moddasi, XPK 1-moddasining birinchi qismi, 23-moddasi birinchi qismining 1-bandi, ikkinchi qismi, 24-moddasi birinchi qismining 9-bandi, FKning 12-moddasi va boshqa qonun hujjatlariga muvofiq davlat organi yoki fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organining hujjatini (butunlay yoki qisman) haqiqiy emas deb topish, ular mansabdor shaxslarining harakatlarini (harakatsizligini) qonunga xilof deb topish to‘g‘risida, agar nizolashilayotgan hujjat to‘la yoki uning ma’lum qismi (alohida qoidalari) qonun hujjatlariga muvofiq emas, uning huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini buzadi, shuningdek uning zimmasiga noqonuniy ravishda biron bir majburiyat yuklaydi yoki tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun boshqa to‘siqlarni vujudga keltirib chiqaradi deb hisoblasa, XPKda belgilangan tartibda sudga ariza bilan murojaat qilishga haqli.
Mazkur Qarorning 3-bandida ko‘rsatilgan shaxslarning, shuningdek xalqaro tashkilotning yoxud chet davlatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi, ma’muriy yoki sud organi mansabdor shaxslarining qarorlari hamda harakatlari (harakatsizligi) ustidan nizolashish, agar bunday qarorlar va harakatlar (harakatsizlik) O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat-protsessual kodeksi va O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksi qoidalaridan kelib chiqsa, xo‘jalik sudi sudloviga taalluqli emas. Xususan, dastlabki tergov organining mol- mulklarga band solish, moliya-xo‘jalik faoliyati bo‘yicha hujjatli taftish tayinlash va boshqa holatlar yuzasidan qabul qilgan qarorlari, nazorat qiluvchi organining xo‘jalik yurituvchi subyekt mansabdor shaxsini ma’muriy javobgarlikka tortish to‘g‘risidagi qarorini haqiqiy emas deb topish, ular mansabdor shaxslarining shunday harakatlarini (harakatsizligini) qonunga xilof deb topish to‘g‘risidagi ishlar xo‘jalik sudi sudloviga taalluqli emas.
6.1. Arizaga XPK 114-moddasining birinchi va ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan hujjatlar, shuningdek nizolashilayotgan hujjat nusxasi ilova qilinadi.
6.4. Ishda ishtirok etuvchi shaxs bo‘lmish tashkilotning tugatilganligi arizani XPK 117-moddasi birinchi qismining 1-bandiga mos holda qabul qilishni rad etishga asos bo‘ladi, ushbu holat ariza ish yuritishga qabul qilingandan keyin aniqlansa, ish yuritish XPK 86-moddasining 4-bandiga asosan tugatiladi, tashkilotni tugatish to‘g‘risidagi davlat organining hujjati ustidan berilgan ariza bundan mustasno.
9. XPK 55-moddasining birinchi qismiga muvofiq davlat organlari va boshqa organlarning hujjatlarini haqiqiy emas deb topish to‘g‘risidagi nizolar ko‘rilganda ushbu hujjatlarning qabul qilinishiga asos bo‘lgan holatlarni isbotlash majburiyati hujjatni qabul qilgan organ zimmasiga yuklatiladi.
XPKning 55-moddasiga muvofiq mazkur toifadagi nizolar bo‘yicha isbotlash majburiyati javobgar zimmasiga yuklatilganligi sababli, sudlar javobgarni sud muhokamasining vaqti va joyi to‘g‘risida XPK 124-moddasining birinchi qismida nazarda tutilgan tartibda xabardor qilishi lozim. Sud muhokamasining vaqti va joyi to‘g‘risida tegishli ravishda xabardor qilingan javobgarning sud majlisiga kelmaganligi ishni ko‘rish uchun to‘sqinlik qilmaydi.
Sudlarning e’tibori, “Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini davlat tomonidan nazorat qilish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 19-moddasining uchinchi qismiga ko‘ra, favqulodda vaziyatlar, epidemiyalar hamda aholining hayoti va sog‘lig‘i uchun boshqa haqiqiy xavf yuzaga kelishining oldini olish bilan bog‘liq bo‘lgan davlat organi va fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organining hujjatlari, ular mansabdor shaxslarining harakatlarining ijrosi to‘xtatib turilmasligiga qaratilsin.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Tadbirkorlik subyektlarini huquqiy himoya qilish tizimini yavada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2005-yil 14-iyundagi PF-3619-sonli Farmoni 3-bandining talabidan kelib chiqib, sudlar inobatga olishlari lozimki, yetkazilgan zararlarning o‘rnini qoplash to‘g‘risidagi talab qanoatlantirilganda, hal qiluv qarorining xulosa qismida zarar tegishli davlat organidan, birinchi navbatda, uning budjetdan tashqari jamg‘arma mablag‘lari hisobidan undirilishi ko‘rsatiladi. Shu munosabat bilan, sudlar bunday toifadagi ishlarni ko‘rishda O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va (yoki) uning hududiy organlarini ikkinchi javobgar sifatida ishda ishtirok etishga jalb qilishi lozim.
13. Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahar xo‘jalik sudlari tomonidan mazkur toifadagi ishlar XPKda nazarda tutilgan da’vo bo‘yicha ish yuritishning umumiy qoidalari asosida, bunday nizolarni hal etishga oid xususiyatlar inobatga olingan holda, XPK 125-moddasining ikkinchi qismiga ko‘ra, arizani ish yuritishga qabul qilish va ishni sudda ko‘rishga tayyorlash to‘g‘risidagi ajrim chiqarilgan kundan boshlab o‘n besh kundan ortiq bo‘lmagan muddatda ko‘rib chiqiladi (XPK 26-moddasi ikkinchi qismining uchinchi xatboshisida nazarda tutilgan O‘zbekiston Respublikasi Oliy xo‘jalik sudi tomonidan ko‘riladigan hokimiyat oliy organlarining normativ xaraktyerga ega bo‘lmagan hujjatlarini (butunlay yoki qisman) haqiqiy emas deb topish to‘g‘risidagi ishlar bundan mustasno). Ishni ko‘rish jarayonida qarshi da’vo taqdim qilingan taqdirda ham ish o‘n besh kunlik muddatda ko‘rib chiqiladi (XPK 125-moddasining uchinchi qismiga asosan ishni ko‘rish muddati uzaytirilgan hollar bundan mustasno).
XPK 125-moddasining uchinchi qismiga muvofiq alohida hollarda ishni ko‘rish muddati xo‘jalik sudining raisi tomonidan bir oydan oshmagan muddatga uzaytirilishi mumkin. Lekin, ishni ko‘rishning umumiy muddati bir yarim oydan oshishi mumkin emas. Qarshi da’vo ish yurituvga qabul qilinganda ishni ko‘rish yangidan boshlanadi. Ammo, ishni ko‘rish yangidan boshlanishi XPKning 125-moddasida nazarda tutilgan ishni ko‘rish muddatining yangidan hisoblashga asos bo‘lmaydi.
Nizolashilayotgan hujjatning bekor qilinganligi arizachining buzilgan huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini FKning 11-moddasida nazarda tutilgan usullarda himoya qilish, shu jumladan yetkazilgan zararlarni aybdor shaxslardan undirish to‘g‘risidagi da’vo arizasi bilan sudga murojaat qilish huquqini cheklamaydi.
21. Nazorat qiluvchi organning xo‘jalik yurituvchi subyektga nisbatan moliyaviy jazo chorasini qo‘llash haqidagi arz qilingan talabini qanoatlantirish to‘g‘risida sudning qonuniy kuchga kirgan hal qiluv qarori bilan aniqlangan holatlar, XPK 60-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq aynan shu shaxslar ishtirokchisi bo‘lgan boshqa ishni sud ko‘rayotganda nazorat qiluvchi organ tomonidan yangidan isbot qilinmaydi. Chunki, sud xo‘jalik yurituvchi subyektga nisbatan moliyaviy jazo chorasini qo‘llash to‘g‘risidagi ishni ko‘rishda XPK 15517-moddasining ikkinchi va uchinchi qismlarida nazarda tutilgan holatlar bilan birga nazorat qiluvchi organ tomonidan tekshirishning qonuniy o‘tkazilganligi va asosliligi, tekshirishning davriyligi va muddatlari, xo‘jalik yurituvchi subyektning huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlari buzilmaganligi (tekshirish uchun asos bo‘lgan hujjatlarning taqdim etilganligi, tekshirishlarni qayd etish daftariga yozuvlar kiritilganligi, davlat siri yoki tijorat sirining saqlanishi ta’minlanganligi, tekshirish hujjatlarining rasmiylashtirilganligi va xo‘jalik yurituvchi subyektga topshirilganligi)ga huquqiy baho beradi. Shu munosabat bilan xo‘jalik yurituvchi subyektga nisbatan moliyaviy jazo chorasining qo‘llanilishiga asos bo‘lgan nazorat qiluvchi organ hujjatining shu qismini haqiqiy emas deb topish to‘g‘risidagi talabni qanoatlantirish rad etiladi.
22.1. Sudlar inobatga olishi lozimki, XPK 143-moddasining birinchi qismiga muvofiq davlat organi, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organining hujjatini (butunlay yoki qisman) haqiqiy emas deb topish to‘g‘risidagi ish bo‘yicha hal qiluv qarorida mazkur toifadagi ishlarni ko‘rishda maxsus protsessual norma bo‘lgan XPKning 143-moddasi qo‘llanilgani ko‘rsatilishi va hal qiluv qarorining xulosa qismida:
23. XPK 146-moddasining beshinchi qismiga muvofiq davlat organlarining, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlarining hujjatlarini haqiqiy emas deb topish to‘g‘risidagi hal qiluv qarorlari darhol ijro etiladi.
26. Sudlarga tushuntirilsinki, XPK 24-moddasi birinchi qismining 9-bandiga muvofiq davlat soliq xizmati organining qonun hujjatlariga muvofiq bo‘lmagan, tashkilotlar va fuqarolarning huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini buzadigan hujjatini, shu jumladan soliq tekshiruvini tayinlash to‘g‘risidagi buyrug‘ini haqiqiy emas deb topish, ular mansabdor shaxslarining harakatlarini (harakatsizligini) qonunga xilof deb topish to‘g‘risidagi nizolar sud tomonidan hal etiladi.
26.1. Soliq kodeksi 122-moddasining mazmuniga ko‘ra, har bir soliq to‘lovchi davlat soliq xizmati organlarining qarorlarini (butunlay yoki qisman) bekor qilish to‘g‘risidagi shikoyat, ular mansabdor shaxslarining harakatlari yoki harakatsizligi ustidan shikoyat bilan davlat soliq xizmatining yuqori turuvchi organiga yoki mazkur qarorni (butunlay yoki qisman) haqiqiy emas deb topish, mansabdor shaxslarning harakatlarini (harakatsizligini) qonunga xilof deb topish to‘g‘risidagi ariza bilan sudga murojaat qilishi mumkin.
Soliq kodeksi 123-moddasining uchinchi qismida tegishincha shikoyat bo‘yicha davlat soliq xizmatining yuqori turuvchi organi tomonidan qaror qabul qilinguniga qadar yoki sudning qarori qonuniy kuchga kirguniga qadar shikoyat qilinayotgan (nizolashilayotgan) qarorning ijro etilishi, shu jumladan qo‘shimcha hisoblangan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarning undirilishi, moliyaviy sanksiyalarning qo‘llanilishi to‘xtatib turilishi nazarda tutilgan. Ammo, bu qoida davlat soliq xizmati organining qarorini (butunlay yoki qisman) haqiqiy emas deb topish to‘g‘risidagi ariza bilan birga ushbu qarorning ijrosini to‘xtatib turish to‘g‘risidagi ariza bilan ham sudga murojaat etishga to‘sqinlik qilmaydi.
26.2. Sudlarning e’tibori Soliq kodeksi 104-moddasining yettinchi qismiga ko‘ra, davlat soliq xizmati organlari mansabdor shaxslarining mazkur Kodeksning 15-bobi qoidalariga rioya etmaganligi davlat soliq xizmati organining qarorini (butunlay yoki qisman) haqiqiy emas deb topish uchun asos bo‘lishi mumkinligiga qaratilsin. Shunga ko‘ra, davlat soliq xizmati organining qarorini (butunlay yoki qisman) haqiqiy emas deb topish to‘g‘risidagi ishni ko‘rishda davlat soliq xizmati organi mansabdor shaxslari tomonidan soliq tekshiruvini o‘tkazish va soliq tekshiruvi materiallarini ko‘rishda Soliq kodeksining 15-bobi qoidalariga rioya etilgani ham tekshirilishi lozim.
27. Sudlarning e’tibori qaratilsinki, “Raqobat to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 34-moddasining birinchi qismiga ko‘ra, monopoliyaga qarshi organning qarori bilan birga qaror asosida beriladigan ko‘rsatmani ham butunlay yoki qisman haqiqiy emas deb topish to‘g‘risidagi ariza bilan sudga murojaat qilinishi mumkin.
Qayd etilgan Qonun 34-moddasining ikkinchi qismida bunday ariza berilganligi monopoliyaga qarshi organning qarori (ko‘rsatmasi) ijrosini ariza ko‘rib chiqiladigan vaqt mobaynida to‘xtatib turishi belgilangan. Biroq, bu qoida qarorni (ko‘rsatmani) haqiqiy emas deb topish to‘g‘risidagi ariza bilan birga ushbu hujjatning ijrosini to‘xtatib turish to‘g‘risidagi ariza bilan ham sudga murojaat etishga to‘sqinlik qilmaydi.
XPK 86-moddasining 1-bandiga asosan hal qiluv qarorining xulosa qismida Sud departamentining tuman (shahar) bo‘limiga nisbatan talab bo‘yicha ish yuritish tugatilganligi ko‘rsatilishi lozim.
31. “Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni 8-moddasi ikkinchi va uchinchi qismlarining mazmuniga ko‘ra, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari davlat hokimiyati organlari tizimiga kirmaydi va yuridik shaxs huquqlaridan foydalanadi. Shu munosabat bilan, sudlar fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari hujjatlarini (butunlay yoki qisman) haqiqiy emas deb topish, ular mansabdor shaxslarining harakatlarini (harakatsizligini) qonunga xilof deb topish to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rishda javobgar sifatida mahalliy davlat hokimiyati organi emas, balki ushbu fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organi bo‘lishiga e’tibor berishi lozim.

Hujjatda xato topganingizda, uni belgilab Ctrl+Enter ni bosing.

© O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi qoshidagi “Adolat” milliy huquqiy axborot markazi davlat muassasasi